Hoàng Minh Chính (1920 - 2008)
Chủ nghĩa xét-lại (“revisionism”) là thái độ hay xu hướng của một số người theo hay chống Mác muốn xem xét lại học thuyết Mác, đường lối của Đệ Tam Quốc Tế, cách cai trị của chính quyền cộng sản trong một nước xem nó có còn phù hợp với hoàn cảnh thực tiễn trên thế giới và trong các điều kiện hiện có trong nước hay không. Người đầu tiên chủ trương xem xét lại học thuyết Mác ở cuối thế kỷ 19 là Eduard Bernstein (1850-1932), một sử gia, lý thuyết gia về chính trị và là người cổ võ cho chủ nghĩa xã hội dân chủ ở Ðức. Ông bác bỏ thuyết của Mác về giá trị lao động, kinh tế chỉ huy và đấu tranh giai cấp. Ông cũng không chấp nhận những lời tiên đoán của Mác về sự sụp đổ đến nơi của chủ nghĩa tư bản.
Nhóm từ “Chủ nghĩa xét-lại” cũng được các người cộng sản bảo thủ dùng
để gọi chủ trương hay thái độ và việc làm của một vài lãnh tụ cộng sản
dám hành động trái với những giáo điều Mác Xít hay những chính sách,
đường lối Lê-ninít vốn được tôn thờ từ trước hay áp dụng từ trước trong
các nước cộng sản. Họ thường thêm tính từ “hiện đại” đi kèm: “Chủ nghĩa
xét-lại hiện đại”.
Lãnh tụ cộng sản chủ trương xét lại trước tiên là thông chế Joseph
Broz Tito (1892-1980), tổng thống Nam Tư. Ngay khi còn là thủ tướng
(1948) ông đã có can đảm đưa nước ông thoát ra ngoài ảnh hưởng của quốc
tế cộng sản do Liên Xô lãnh đạo, để áp dụng một chính sách ngoại giao
trung lập và một nền nội trị tương đối cởi mở hơn các nước khác trong
khối Xô Viết.
Lãnh tụ cộng sản thứ hai chủ trương “xét lại” là Nikita Khrutshchev
(1894-1971), tổng bí thư (danh xưng chính thức lúc ấy là “bí thư thứ
nhất“) đảng cộng sản Liên Xô, kiêm thủ tướng Liên Bang Xô Viết, (người
nổi tiếng do hành động rút giày ra đập lên bàn tại hội nghị Liên Hiệp
Quốc và việc gửi hỏa tiễn cho Cuba rồi lại rút về dưới áp lực tối hậu
thư của tổng thống Mỹ Kennedy). Ông đã thực hiện chủ trương này một cách
thực tế bằng việc hạ bệ Staline tại đại hội đảng cộng sản XX của Liên
Xô vào năm 1956, khui ra những lỗi lầm nghiêm trọng của đảng cộng sản
Liên Xô suốt trong thời gian Staline cầm quyền và cố đổ hết lên đầu
Staline, biến nhà độc tài khát máu này thành con dê tế thần để cứu nguy
cho đảng và chính thể Xô Viết. Chính sách hòa hoãn với Tây Phương và cởi
mở đôi chút của ông đã gián tiếp dẫn tới sự nổi loạn của nông dân ở
Poznan (Ba Lan) và ở Budapest (thủ đô Hungary) khiến cũng chính ông phải
ra tay đàn áp và cũng vì thế phe bảo thủ đã làm áp lực cố buộc ông từ
chức. Nhưng ông đã đứng vững được hơn 8 năm nữa. Năm 1964 ông bị hạ và
trở về sống cuộc đời ẩn dật, đen tối, cực khổ cho đến chết. Ðám tang ông
chỉ có lèo tèo vài người thân trong gia đình.
Người cộng sản thứ ba chủ trương “xét lại” là Mikhail Gorbachov, tổng
bí thư Liên Xô từ 1985 đến 1991. Ông là cha đẻ của Glasnost và
Perestroika (Cởi Mở và Tái Cấu Trúc), chủ trương và thực hiện cải cách
về kinh tế và hành chánh. Sẵn có óc tổ chức và cải cách ông đã mạnh bạo
dấn thân vào con đường đổi mới và đi những đường ngoại giao đầy sáng
tạo. Ông đã hội kiến và thương thảo với những vị lãnh đạo tinh thần và
chính trị có uy tín nhất thế giới đương thời như đương kim giáo hoàng La
Mã John Paul II và các vị tổng thống Hoa Kỳ Ronald Reagan, George Bush.
Những vị này đã ảnh hưởng nhiều đến quyết tâm của ông nhằm dân chủ hóa
dần dần cơ cấu và guồng máy chính quyền Xô Viết.
Phe bảo thủ trong đảng cộng sản Liên Xô đã tìm cách lật ông bằng một
cuộc đảo chính trong lúc ông không có mặt ở thủ đô Liên Xô. Nhưng nhờ có
những người đồng chí cùng lòng quyết tâm đổi mới không muốn trở lại con
đường chuyên chính sắt máu, nhất là nhờ sự dũng cảm của Boris Yeltsin
ông đã lật lại thế cờ. Nhưng trớ trêu là trong quá trình bầu cử tự do
đầu tiên được thực thi sau hơn 7 thập kỷ độc tài, ông đã mất quyền lãnh
đạo không những Liên Xô, mà ngay chức tổng thống Liên Bang Nga cũng rơi
vào tay người cùng phe với ông đã trở thành đối thủ về chính trị. Nền
dân chủ của Nga ngày nay là nhờ ông mới có, mặc dù những người cộng sản
còn nuối tiếc chế độ độc tôn cũ gán cho ông cái tội đem nền kinh tế của
Liên Bang Nga vào ngõ cụt... Nhưng công bình mà nói thì phải nhận rằng
nền dân chủ của nước Nga và sự cáo chung của chiến tranh lạnh là nhờ
Gorbachew. (Nhờ thế ông đã được nhận Giải Thưởng Nobel về hòa bình) Còn
tình trạng rối ren về nội trị và sự suy sụp về kinh tế hiện nay ở Nga,
một phần do sự kém cỏi của các nhà kinh tế trong chính quyền của tổng
thống Boris Yeltsin, và phần nào cũng do thế giới tự do, nhất là những
nước giầu có không viện trợ đủ cho Nga, trong lúc nền kinh tế xứ này đã
bị phá hủy hoàn toàn bởi chính sách tập thể hóa nông nghiệp và thương
nghiệp trong 7 thập niên. Nền kinh tế tập thể chỉ huy đó đã làm cho
người dân quen với thói ỷ lại, thiếu sáng kiến, nay bước sang giai đoạn
kinh tế thị trường không quen, thiếu kinh nghiệm. Nhưng dầu sao thì
người ta vẫn có cớ (nhưng chưa hẳn có lý) để đổ lỗi cho Boris Yeltsin và
gián tiếp cho Gorbachev.
Người cộng sản Việt Nam đầu tiên có tư tưởng xét lại, có can đảm, vị
thế và cơ hội để triển khai tư tưởng đó thành những đề xuất thực tiễn có
thể nói là Hoàng Minh Chính. Chỉ tiếc là ông không làm được gì giống
như 3 nhân vật vừa nêu. Và thân phận ông cứ lận đận mãi. Cho đến nay ông
đã vào tù ra khám 3 lần tổng cộng 12 năm rồi, không kể những năm bị
quản chế. Chẳng những khổ cái thân ông mà còn liên lụy đến nhiều đảng
viên cộng sản khác đã từng tán thành hay bênh vực ý kiến “xét lại” của
ông.
Ông Chính không phải là người xướng xuất chủ nghĩa xét-lại. Ông chỉ
là người lợi dụng lúc có phong trào xét lại ở Liên Xô do Nikita
Khrutshchev lãnh đạo để nêu lên những ý kiến riêng của mình mà ông đã
gậm nhấm nhiều năm từ khi du học ở Liên Xô và được nhồi sọ học thuyết
Mác Lê để rồi một ngày kia dám nhận ra rằng cái học thuyết đó có gì
không ổn. Muốn hiểu rõ nguyên nhân có phong trào xét lại ở Việt Nam và
dự đoán xem nó có đi đến đâu không, tưởng cũng nên biết thêm về con
người Hoàng Minh Chính và ảnh hưởng của Liên Xô và Trung Cộng đối với
đảng cộng sản Việt Nam vào những năm 50 và 60, cũng là thời kỳ có các
chiến dịch “Giảm Tô” và “Cải Cách Ruộng Ðất” long trời lở đất dưới sự
điều khiển trực tiếp của các cán bộ Trung Cộng.
Hoàng Minh Chính (HMC) (sinh năm 1920) tên thật là Trần Ngọc Nghiêm,
nguyên quán làng Thượng Lao, huyện Nam Trực tỉnh Nam định (1). Ông gia
nhập đảng cộng sản khi mới 19 tuổi và người giới thiệu ông là Lê Ðức
Thọ. Về sau cũng chính Lê Ðức Thọ ký giấy tống giam ông. Nhờ có công
trong kháng chiến chống Pháp (đã từng cầm đầu quyết tử quân tấn công sân
bay Gia Lâm, phá hủy được một số máy bay, và bị thương), ông được đảng
cử đi học ở Liên Xô từ năm 1957 đến 1960. Năm 1961 được cử giữ chức viện
trưởng viện Triết Học trong 5 năm. Ông cũng từng giữ nhiều chức vụ quan
trọng khác như Tổng thư ký đảng Dân Chủ, Bí thư “Ðoàn thanh niên Việt
Nam”. Lần đầu tiên ông bị bắt giam từ tháng 7 năm 1967 đến 1972. Lần thứ
hai từ 1981 đến 1987. Lần thứ ba từ 1995 đến 1996.
Nắm chức viện trưởng viện Triết Học, giảng viên rồi chỉ huy phó
trường đảng Nguyễn Ái Quốc, lại được tổng bí thư đảng Trường Chinh trao
nhiệm vụ soạn thảo những diễn văn quan trọng, HMC có thể được coi như
một trong những lý thuyết gia của Miền Bắc lúc ấy. Sở dĩ phát sinh cái
gọi là “vụ án xét lại chống đảng” khiến ông và một số người khác trong
đó mấy tướng lãnh thân Võ Nguyên Giáp bị bắt là do sự xung đột giữa Liên
Xô và Trung Quốc sau đại hội 81 đảng cộng sản thế giới họp tại Mặc Tư
Khoa vào cuối năm 1960. Sau khi hạ bệ Stalin trong đại hội 20 (năm 1956)
của đảng cộng sản Liên Xô, Khrutshchev chủ trương đường lối “Các nước không cùng lập trường chính trị có thể sống chung”,
đồng thời đặt nhẹ đấu tranh giai cấp và đấu tranh giải phóng các dân
tộc. Nghĩa là, một cách vắn tắt, không còn tin ở thuyết dùng bạo lực lập
chuyên chính vô sản trên toàn thế giới của Mác và Lê-nin nữa. Tại đại
hội 81 đảng cộng sản và công nhân thế giới phái đoàn Trung Cộng đã phê
bình chủ trương này. Phải khó khăn lắm hai nước đàn anh trong khối cộng
mới đi được tới chỗ dung hòa để ra một thông cáo chung đại ý “cùng
sống chung hòa bình với Tây Phương nhưng đồng thời các phong trào giải
phóng dân tộc vẫn có quyền tiến hành đấu tranh riêng để giành độc lập.”
Nhưng chỉ được một năm thì sự dung hòa gượng gạo này tỏ ra thất bại vì
Trung cộng (và cả Albany) (2) bắt đầu đả kích đường lối của Khrutshchev
cho rằng nó đi sai trệch chủ nghĩa Mác. Những tranh chấp về lãnh thổ ở
biên giới hai nước lớn càng đào sâu thêm hố chia re, đẩy hai nước cộng
sản đàn anh vào thế đối địch gay go.
Bắc Việt là một chư hầu nhỏ cần viện trợ của cả Liên Xô lẫn Trung
Cộng, Liên Xô thì là “đại ca”, còn Trung Cộng thì là nước láng giềng
lớn, “như răng với môi”, cảm thấy mình bị kẹt ở giữa. Ông Hồ đã khéo léo
đi dây ở giữa hai thế lực trong một thời gian. Cho đến khi tổng thống
Ngô Ðình Diệm bị lật đổ ở miền Nam thì đảng cộng sản Việt Nam muốn nhân
dịp miền Nam rối loạn tiến hành chính sách tốc chiến tốc thắng để chiếm
trọn cả nước. Những kẻ thân Mao lý luận rằng Mỹ hạ ông Diệm là để có thể
đem quân tác chiến vào. Nếu không tranh thủ lúc quân Mỹ chưa tới mà tốc
chiến tốc thắng thì sẽ phải đương đầu với võ khí tối tân của Mỹ và có
thể bị tiêu diệt. Chủ trương này được biểu quyết thông qua trong khóa
họp thứ 9 của ủy ban trung ương đảng vào cuối tháng 11, đầu tháng 12 năm
1963 (một tháng sau cuộc đảo chính lật ông Diệm) và được giữ kín hoàn
toàn. (Tuy nhiên rồi sau bên ngoài cũng biết được nội dung của nghị
quyết số 9 được biểu quyết trong kỳ họp thứ 9 này, Ðó là nhờ Quân Lực
Việt Nam Cộng Hòa tịch thu được trong một cuộc đột kích vào một mật khu
Việt Cộng là nơi có mặt cán bộ cao cấp từ Hà Nội vào.) Lập trường mới
này dứt khoát ngả theo Trung Quốc chống lại chủ nghĩa “xét lại” của
Khrutshchev. Dân miền Bắc lúc ấy ai có radio thì được biết phần nào qua
đài Bắc Kinh phần Việt Ngữ. Những nhà trí thức cũng qua đài này nhận ra
sự rạn nứt trong khối Cộng Sản Quốc Tế. Và họ muốn ngả theo Liên Xô vì
cho rằng theo đường lối xét lại của Khrutshchev sẽ tránh được chiến
tranh với siêu cường Mỹ.
Khi Hoàng Minh Chính được trao nhiệm vụ soạn thảo báo cáo chính trị
trong hội nghị 9 cho Trường Chinh, ông ta đã viết theo luận điệu của
Khrutshchev nên bài của ông không được chấp nhận. Tuy nhiên vì ỷ thế,
hoặc vì liều lĩnh ông ta đã phân phát bài của mình cho một số đại biểu
dự hội nghị. Dĩ nhiên có một số nghe theo và chấp nhận lập trường của
ông cho nên mới có cái gọi là “vụ án xét lại chống đảng” trong
đó có khoảng 200 người liên lụy, (3) kể cả cựu ngoại trưởng Ung văn
Khiêm, các tướng Ðặng Kim Giang, Lê Liêm, là hai tướng thân cận của anh
hùng Ðiện Biên, tướng Võ Nguyên Giáp. Không kể cấp nhỏ hơn như các đại
tá Ðỗ Ðức Kiên, Lê Minh Nghĩa, Nguyễn Minh Nghĩa.
Sở dĩ Hoàng Minh Chính dám phổ biến tư tưởng của mình, vì ông quá tự
tin. Chẳng những chính ông đã chứng kiến trên 70 đảng trong số 86 đảng
cộng sản trên toàn thế giới (4) đã hoàn toàn ủng hộ lập trường “xét lại”
của Khrutshchev, mà ông còn được chính Trường Chinh, lý thuyết gia số
một của Việt Nam lúc ấy cũng tán thành ý kiến của ông, và như sau này
ông cho nhà báo Ba Lan Jacek Hugo Bader biết là có gần nửa số ủy viên bộ
chính trị cũng tán thành, kể cả ông Hồ Chí Minh (!)(5)
Hoàng Minh Chính bị bắt ngày 27-7-1967, sau khi phổ biến tập tài liệu
dầy trên 200 trang tựa đề “Về chủ nghĩa giáo điều ở Việt Nam”. Có
khoảng 200 người khác cũng bị bắt và giam ở những vùng xa xôi biệt lập
hoàn toàn không được tiếp xúc với thân nhân. Trong số những người bị
giam có cả cha con ông Vũ Ðình Huỳnh, đã từng là bí thư của Hồ Chí Minh.
Chúng tôi sẽ có một chương nói về con ông Huỳnh là Vũ Thư Hiên với tác
phẩm “Ðêm Giữa Ban Ngày”.
Ngoài Hoàng Minh Chính coi như đầu vụ, sau đây là danh sách một số
nhân vật quan trọng khác có dính líu vào cái gọi là vụ án xét lại chống
đảng (XLCĐ) đã từng bị sát hại một cách bí mật, đầy nghi vấn, bị kỷ
luật, bị bắt giam hay bị cô lập, canh chừng theo dõi một cách bí mật mà
ai cũng biết, chưa kể những người khác bị giam giữ ở những nơi hẻo lánh,
bí mật chưa phát hiện ra:
Võ Nguyên Giáp, Nguyễn Duy Trinh, Lê Thanh Nghị bị đẩy ra khỏi bộ
chính trị từ đại hội đảng kỳ 3. Ðặng Kim Giang, thiếu tướng, Lê Liêm thứ
trưởng bộ văn hóa, đều là thân cận với Võ Nguyên Giáp từ Trận Ðiện Biên
Phủ, Nguyễn Văn Vịnh, thứ trưởng bộ quốc phòng, Trần Minh Việt, phó bí
thư thành ủy Hà-nội, Bùi Công Trừng phó chủ nhiệm Ủy Ban Khoa Học nhà
nước, Ung Văn Khiêm, ủy viên trung ương đảng, bộ trưởng Ngoại giao, Phạm
Viết, đại tá Lê Trọng Nghĩa, thượng tá Hoàng Thế Dũng, Phạm Kỳ Vân, Lưu
Ðộng, Trần Châu, Trần Ðĩnh, Trần Thư, Mai Hiến, Mai Luân, Ðặng Ðình
Cần,Nguyễn Gia Lộc, Phùng Văn Mỹ, Vũ Huy Cương vân vân... danh sách này
còn dài. Chưa kể 40 người lúc ấy đang ở Liên Xô xin tỵ nạn ở lại và bị
khai trừ, trong số đó có Nguyễn Minh Cần, đại tá Lê Vinh Quốc, thượng tá
Văn Doãn v.v.
Năm 1972 HMC được thả, nhưng bị quản thúc tại gia cho đến năm 1976.
Năm 1981 ông làm đơn khiếu tố về vụ án của ông và lại bị bắt giam 6 năm
rồi bị quản chế thêm 3 năm cho đến 1990. Ông đã kể lại cảnh tù tội khốn
khổ của ông trong thời gian này trong bức thư ngỏ ngày 27-8-1993 như
sau:
“Ðòn đánh lần này tàn bạo gấp bội lần trước.
Nhà tù giam mỗi một mình tôi (biệt giam ở Hải Hưng) có trên 20 sĩ quan
công an từ cấp úy đến cấp tá canh gác ngày đêm, không rời mắt một giây
phút. Họ tuyên bố thẳng với tôi rằng: “chúng tôi được phép hành hạ anh.”
Có tên nói: “Tôi sẽ giết anh, tay tôi đã từng vấy máu. Anh là tên phản
cách mạng!” Rồi họ dùng biện pháp gây tiếng ồn, phá giấc ngủ ban đêm,
gây bệnh ỉa chảy liên tục bằng cách bỏ ruồi nhặng vào canh, cho thức ăn
ôi, khi lâm bệnh thì hăm không cho thuốc uống, cứ liên tục như vậy”. Rồi
họ đầu độc tôi hai đợt bằng cách cho thức ăn có hóa chất độc, gây ốm mê
man, miệng nôn trôn tháo, bụng quặn đau, toàn thân run rẩy suốt tuần
(có bác sĩ khám chứng nhận đúng là bị ngộ độc thức ăn). Một lần tôi bị 5
tên công an lực lưỡng xông tới bẻ quặt tay, nắm tóc, buộc giẻ bịt miệng
rồi bóp cổ tôi chết ngất. Mục tiêu duy nhất của họ là hủy hoại sức
khỏe, tiêu diệt ý chí phản kháng, buộc “phải cúi đầu, quỳ gối nhận tội
như lời hai sĩ quan tay sai của ông Lê Ðức Thọ đã thét vào mặt tôi (Tên
chúng là Nguyễn Ngọc Nghị và Hoa Văn Lan). Hai lần tù giam cộng 11 năm
và 9 năm quản chế tiếp liền sau đó, tổng cộng 20 năm tù đầy và quản chế,
với tất cả những nhục hình và hành vi nhục mạ xúc phạm nhân phẩm. Cuối
cùng họ đành chịu thất bại hoàn toàn”.
Sau khi được thả năm 1987, rồi bị quản chế thêm 3 năm nữa, HMC đã
viết tập “Bệnh ấu trĩ” phê bình đảng đã tiếp thu những tư tưởng giáo
điều của cả Stalin lẫn Mao Trạch Ðông. Và đến khi bức thư ngỏ đề ngày
27/08/1993 thì nhà cầm quyền đã tìm mọi biện pháp để canh chừng, gài bẫy
hòng bắt giữ ông. Khi cuộc phỏng vấn của HMC dành cho nhà báo Balan
Bader được đăng trên tờ Gazeta Wyborcza ngày 21/04/1995 đến tay các nhà
lãnh đạo Hà Nội, họ liền quyết định dùng biện pháp mạnh với HMC.
Ngày 13-6-1995 ông lại bị bắt lần nữa. Công an đã cho vợ ông, bà Lê
Hồng Ngọc, tên thật là Nguyễn Thị Thanh Yến biết ông bị bắt căn cứ các
điều 205 và 82 của bộ luật hình sự. Cụ thể là vì “thí dụ như việc liên lạc với tên Ðỗ Trung Hiếu, một phần tử xấu, một tên phản động”.
Công An cũng trấn an bà là ông Chính chỉ bị tạm giam 4 tháng và sẽ được
ra tòa để trả lời về hành động của ông. Bà Ngọc đã đi khắp Hà-nội tìm
luật sư bào chữa cho chồng nhưng ai cũng nói: “Vụ này do Trung ương đảng chủ trương, chúng tôi không dám dây vào”.
Bà Ngọc đã tỏ ý mong các luật sư Việt Nam ở hải ngoại bào chữa cho
chồng. Vì bài phỏng vấn của Hoàng Minh Chính dành cho nhà báo Bader đã
được phổ biến ở nước ngoài, nên lần này ông đã được nhiều tổ chức nhân
quyền ở hải ngoại lên tiếng đòi nhà cầm quyền phải trả tự do cho ông.
Tại thành phố Bonn, Ðức Quốc, đã có gần một trăm người thuộc 13 tổ chức
của người Việt tại đây biểu tình trước tòa đại sứ Việt Cộng để phán đối
phiên tòa xử Hoàng Minh Chính và Ðỗ Trung Hiếu. Ở Pháp có luật sư
Antoine Conte tình nguyện sang Việt Nam bào chữa cho Hoàng Minh Chính và
Ðỗ Trung Hiếu trước phiên tòa (được ấn định vào ngày 08/11/1995). Nhưng
đơn xin nhập cảnh của luật sư không được cứu xét. Ông Chính cũng yêu
cầu tòa chấp thuận cho 4 luật sư khác ở trong nước cố vấn cho ông để ông
tự bào chữa. Ðó là các ông Nguyễn Mạnh Tường, Nguyễn Thành Vĩnh, Hoàng
Nguyên, Lê Hồng Hà. Nhưng không được tòa chấp thuận. Trái lại tòa chỉ
định luật sư Vũ Thiện Kim đứng ra bào chữa. Ông Chính không nhận. Trong
phiên tòa ông bị kết án một năm tù.
Hoàng Minh Chính nói gì với ký giả Ba Lan Bader, và viết gì trong bức thư ngỏ? Sau đây chúng tôi chỉ nêu vài điểm quan trọng:
1. Trả lời phỏng vấn:
“Lúc đó (1946) chẳng có ai nói đến chủ nghĩa Mác cả. Người ta chỉ nói
đến cuộc chiến đấu vì dân tộc. Trong đơn vị tôi không có một cơ sở đảng
nào cả”
“Tất cả những gì tôi nói (đầu 1964) người ta cho là chủ nghĩa xét-lại
kiểu mới. Tôi nói như Khrutshchev rằng để tiến lên chủ nghĩa xã hội
không cần phải đấu tranh bằng bạo lực, mà bằng hợp tác kinh tế giữa các
nước anh em, mở cửa ra thế giới, ra tư bản. Tội lớn nhất của tôi, theo
họ là định hướng đi lên chủ nghĩa xã hội không cần chuyên chính. Họ căm
thù tôi vì lẽ đó”.
Khi Hoàng Minh Chính nói sau thế chiến hai ở Âu Châu, cụ thể là Ba
Lan, Tiệp Khắc, Hungary chủ nghĩa xã hội đã được đưa vào bằng con đường
nghị viện (hòa bình), thì Bader bảo: “Ông hoàn toàn sai rồi”. Hoàng Minh
Chính thú nhận:
“Ấy, nhưng lúc đó là lý luận của tôi hồi 1960 để thuyết phục họ đừng
sử dụng bạo lực để giải phóng miền Nam. Thời điểm đó số phận miền Nam
được định đoạt. Chiến tranh chưa bung ra. Tổng thống Ngô Ðình Diệm lãnh
đạo miền Nam, ở đó tương đối yên ổn. Các đồng chí của tôi muốn quan hệ
hòa bình. Chúng tôi không chủ trương dựng bức màn sắt. Mỗi cuộc chiến
tranh là một sai lầm. Tôi cảm thấy chủ nghĩa Ghandi là hợp với tôi hơn
cả”.
Bader: Và ông nói công khai điều đó?
HMC: “Vâng. Và phe chủ hòa thậm chí có vẻ như sắp thắng”.
“Lê Duẩn là nhân vật số hai, nhưng trong thực tế thì nắm toàn bộ
quyền lực”. Khi đó ông Hồ đứng sang một bên và luôn nhắc câu: “Ném chuột
không được làm vỡ bình quý.” Ông ấy yếu, không quyết đoán, và dễ lung
lay, không có vai trò thực. Như thế từ năm 1963 cho tới lúc ông ấy qua
đời năm 1969”.
Về quyết định tấn công miền Nam của Lê Duẩn, HMC nói: “Một quyết định
rất ngu dốt. Ðất nước cần được thống nhất bằng con đường hòa bình”.
Bader: “Nhưng xem ra toàn dân chấp nhận chiến tranh”.
HMC: “Nhân dân ư? Ai hỏi ý kiến nhân dân? Ðảng là tất cả”.
Bader: “Vậy thì không phải người Mỹ mà là chính quân Bắc Việt Nam là
kẻ xâm lược”.
kẻ xâm lược”.
HMC: “Ðiều đó nên để các nhà sử học phán xét”.
Trong cuộc phỏng vấn này, HMC cho biết ông đã thôi không còn là người
cộng sản nữa kể từ khi ông theo học về chủ nghĩa Mác - Lê-nin ở Mạc Tư
Khoa và “suốt ba năm rưỡi khi tôi làm viện trưởng (viện Nghiên cứu chủ
nghĩa Mác Lê-nin), viện là nơi có tự do dân chủ nhất. Tôi tuyên truyền
tư tưởng (mà người ta cho là) xét lại.”
Ông cũng cho biết điều ông ghê tởm nhất là: đấu tranh giai cấp và
chuyên chính vô sản. Ông chủ trương “mọi sự phải công khai”, ông không
hoạt động gì bí mật. Ông chống mọi biện pháp bạo lực cũng giống như ông
chống cộng sản. “Tôi không chấp nhận chủ nghĩa cộng sản cũng như những
phương pháp bạo lực”. Như vậy ông cũng không tán thành những tổ chức bí
mật chống cộng bằng bạo lực.
2. Bức thư ngỏ:
Bức thư đề ngày 27/08/1993 gửi tòa án tối cao, quốc hội, trung ương
đảng, mặt trận Tổ Quốc, hội luật gia, các cơ quan truyền thông và bạn
hữu. Nội dung gồm có 5 mục:
A. Hành động áp chế, phi pháp của lãnh đạo:
“Nhiều chục, nếu không nói là cả trăm người trong và ngoài đảng bị
đàn áp vì có những tư tưởng mới, cấp tiến.” “Vì bị hành hạ dã man, có
người đã chết trong ngục (thí dụ ông Phạm Viết), hoặc cho rời nhà tù để
về chết ở nhà (thí dụ ông Phạm Kì Vân), hoặc chết vì quá suy nhược trong
tù đày liên tiếp vì đói khổ, thiếu thuốc men, bị o ép tinh thần, chết
ngoài lề xã hội, mang hận trong lòng sang thế giới bên kia (như các ông
Ðặng Kim Giang, Lê Liêm, Bùi Công Trừng, Ung Văn Khiêm, Nguyễn Văn Vịnh,
Trần Minh Việt)”.
B. Ông viện dẫn những điều 7,
điều 11 trong pháp lệnh tháng 11 năm 1981, và pháp lệnh khiếu tố năm
1992 để chứng minh rằng Lê Ðức Thọ đã không coi luật pháp ra gì vì ông
ta nhân danh đảng. Mà đảng thì đứng trên và ngoài vòng luật pháp.
“Tại sao có chuyện cực kỳ phi pháp và phi đạo lý như vậy? Mà chuyện
đó lại được coi là lẽ đương nhiên! Ðiều đó chỉ có thể giải thích được
bởi một lẽ duy nhất: Tất cả các cơ quan nhà nước từ cấp trung ương xuống
đến cơ sở đều phải đặt dưới quyền lãnh đạo của cấp ủy đảng là cấp toàn
quyền, tiên quyết và quyết định tối hậu tất cả. Ðiều đó lại được pháp
chế hóa bằng điều 4 của hiến pháp năm 1980. (Hiến pháp năm 1992 vẫn giữ
nguyên điều 4 đó).
Về nguồn gốc vụ án xét lại, HMC đã nói đến hội nghị 9 của trung ương
đảng cuối tháng 11 đầu tháng 12 năm 1963, và nghị quyết 9 theo sau đó.
Một nghị quyết được coi là tuyệt mật trong một thời gian dài:
“Ðiều quan trọng nhất là phải được nghe lời giải thích về điều ẩn
giấu của nghị quyết 9 không được ghi trên văn bản mà chỉ được phổ biến
bằng miệng từ cấp trung ương rồi truyền miệng xuống tới tận cơ sở. Chính
những lời truyền miệng đó mới là thực chất, nội dung, linh hồn sâu kín
nhất của nghị quyết 9. Tấm màn bí mật ấy được vén lên bởi ông Trường
Chinh, ủy viên bộ chính trị, trưởng ban phổ biến nghị quyết 9 của trung
ương. Tại hội nghị các cán bộ cao cấp và trung cấp gồm chừng 400 người
họp lần đầu tiên tại hội trường Ba Ðình trong tháng giêng năm 1964 để
học tập nghị quyết 9. Ông Trường Chinh tuyên bố: “Các đồng chí cần đặc
biệt lưu ý một điều là nghị quyết 9, do tình hình phức tạp trong phong
trào cộng sản quốc tế, không thể viết hết ra những điều cần nói. Cần đặc
biệt lưu ý là thực chất của nghị quyết 9 chỉ có thể phổ biến bằng
miệng, điều đó là: Ðường lối đối nội, đối ngoại của đảng và nhà nước ta
là thống nhất về cơ bản với đường lối đối nội đối ngoại của đảng và nhà
nước Trung Quốc.”
“Sau đó ít lâu, ông Lê Ðức Thọ, trưởng ban tổ chức trung ương tuyên
bố với cán bộ rằng:
“Chống chủ nghĩa xét-lại hiện đại, về mặt lý luận ta
để cho đảng cộng sản Trung Quốc làm, còn về mặt tổ chức thì ta tự làm
lấy.”
C. Trong phần 3 này HMC nêu lên
các biến cố ở Ðông Âu, Liên Xô và cả đường lối mềm dẻo của Trung Quốc,
cũng như những thay đổi hiện nay ở Việt Nam để khẳng định rằng:
“Như vậy thực tế của Việt Nam hiện nay đã vượt xa các quan điểm xét lại thuộc thập kỷ 60 của những người xét lại ở VN.”
D. HMC nói về trường hợp ông đã tán thành chủ trương của Khrutshchev ra sao.
Ông cũng nói chính Trường Chinh trao cho ông chuẩn bị văn kiện đi dự
đại hội 81 đảng cộng sản ở Liên Xô, và lúc ấy phái đoàn đảng cộng sản
Việt Nam đã chấp thuận đường lối của ông. Chỉ cho đến khi có nghị quyết 9
người ta mới đổi lập trường ngả theo Trung Quốc và kết tội ông là xét
lại, bắt giam và quản chế ông tổng cộng 20 năm. Trong thời gian đó ông
chịu đủ thứ cực hình. Nhưng họ không làm ông khuất phục để nhận tội.
E. Trong phần kết luận HMC nêu lên 7 điểm. Chúng tôi chỉ trưng dẫn mấy hàng của điểm 3 và điểm 7:
“Nếu Bộ chính trị và ban chấp hành trung ương kết tội những người
trong vụ án xét lại chống đảng thì, công bằng mà nói, phải tự kết tội
mình trước đã.”
“Việc đảng từ bỏ giữa chừng quan hệ quốc tế đứng đắn được nêu trong
tuyên bố 81 đảng (đã được đồng thuận ký kết), mà nhảy ngang sang dòng
nước ngược giáo điều bảo thủ, duy ý chí, Mao-ít cực đoan là một sự thụt
lùi ghê gớm. Nó đã đẩy đất nước vào cuộc khủng hoảng toàn diện, trầm
trọng, triền miên suốt nhiều thập kỷ liền mà hiện nay nhân dân ta đang
phải trả giá đau đớn khốc liệt bằng chính xương máu của mình.”
“Cuối cùng, tôi xin kiến nghị với quốc hội khóa 9, kì họp thứ 4 sắp
tới sẽ nghiên cứu toàn diện, sâu sắc mà loại bỏ điều 4 trong hiến pháp
năm 1992 cho phù hợp với nền dân chủ đích thực, phù hợp với một nhà nước
pháp quyền sẽ được xây dựng, đáp ứng được sự đòi hỏi lâu nay của quốc
dân đồng bào cũng như Việt kiều và các gợi ý chân tình của quốc tế.”
Ðầu năm 1999, nhân vụ tướng Trần Ðộ bị đảng khai trừ, HMC có phát
biểu trên đài Á Châu Tư Do là mặc dù có vụ này, “tôi rất lạc quan vì
tiến trình thế giới ngày nay đang mở ra tiếng nói về dân chủ, về dân
quyền và trở thành ngôn ngữ chung của loài người hiện nay. Và trên thế
giới, cao trào hội nhập khu vực, hội nhập toàn cầu đang bùng lên như một
cao trào. Việt Nam đã vào ASEAN, vào AFTA và đang xin vào WTO thì lãnh
đạo không dại gì chặn lại trào lưu bằng việc làm o ép trong nước.”
Về liên hệ giữa những người trí thức ở hai bên chiến tuyến trước đây, HMC phát biểu:
“Họ đều nung nấu về tình hình đất nước. Họ đều theo dõi tình hình để
biết là đất nước hiện nay đang tụt hậu, và đều rất xót xa. Vì thế tôi
không thấy có gì ngăn cách giữa những người trí thức với nhau.”
Vài nhận xét về trường hợp Hoàng Minh Chính: Nữ ký giả Judy Stow từng
là đặc phái viên của đài BBC ở Ðông Nam Á, sau đó làm trưởng ban Việt
Ngữ đài này đã gọi Hoàng Minh Chính là cha đẻ của Chủ nghĩa xét-lại Việt
Nam. Ðúng ra ông chỉ là người đem áp dụng ở Việt Nam tư tưởng xét lại
của Khrutshchev đã trở thành đường lối chính sách của Liên Xô từ đại hội
XX năm 1956 và sau đó trở thành đường lối chính sách của đại hội 81
đảng cộng sản thế giới năm 1960, trong đó tuyệt đại đa số các đảng cộng
sản đã đứng hẳn về phía Liên Xô chỉ trừ Trung Cộng, Albany và một vài
đảng cộng sản khác. Nói là áp dụng thực ra cũng không hoàn toàn đúng, vì
Hoàng Minh Chính chưa leo lên được địa vị có thể đem áp dụng nó mà chỉ
luồn lách tư tưởng xét lại trong một số văn kiện được Trường Chính ủy
thác soạn thảo, và phái đoàn cộng sản Việt Nam tại đại hội 81 đảng năm
1960 đã phát biểu theo lập trường của văn kiện đó. Căn cứ vào những gì
Hoàng Minh Chính tiết lộ với nhà báo Bader, cũng như trình bày trong bức
thư ngỏ năm 1993 thì, nếu không có sự chia rẽ đến đối đầu quyết liệt
giữa Trung Quốc và Liên Xô, và nếu không có tham vọng quyền bính tột
đỉnh của hai tay chọc trời khuấy nước họ Lê là Lê Duẩn và Lê Ðức Thọ,
thì đảng cộng sản Việt Nam với Hồ Chí Minh (chủ tịch đảng, chủ tịch nhà
nước), Phạm Văn Ðồng (ủy viên bộ chính trị, thủ tướng), Võ Nguyên Giáp
(ủy viên bộ chính trị, chủ tịch Quân ủy, bộ trưởng quốc phòng) Ung Văn
Khiêm (ủy viên trung ương đảng, bộ trưởng bộ ngoại giao) tương đối hòa
hoãn và có xu hướng thân Liên Xô, có lẽ đã có thể đem áp dụng những tư
tưởng mà Hoàng Minh Chính đem từ Liên Xô về. Và nếu đảng cộng sản không
bị hai tay họ Lê thao túng ngả theo đường lối giáo điều cực đoan của Mao
Trạch Ðông, thì có lẽ HMC đã có một địa vị cao hơn, hòng áp dụng đường
lối hai miền thi đua phát triển trong hòa bình và thống nhất bằng thương
thảo phi vũ trang.
Cho đến nay các vụ án lớn như Cải Cách Ruộng Ðất, Nhân Văn Giai Phẩm,
Chỉnh Ðốn Tổ Chức đều đã được công khai hóa. Riêng vụ án Xét Lại Chống
Ðảng vẫn còn bị dìm sâu trong bí mật, mặc dù đã có người khiếu tố. Ngay
cả, Nguyễn Trung Thành là người thụ lý vụ án thời ông làm trong ban tổ
chức dưới quyền của Lê Ðức Thọ cũng đã lên tiếng yêu cầu đem ra xét xử
công khai để giải oan cho nhiều cán bộ cao cấp. Chẳng những đảng không
chấp thuận mà còn áp dụng kỷ luật với ông Thành và cả ông Lê Hồng Hà, và
còn bỏ tù HMC, chỉ vì ông này đã có bức thư ngỏ.
Người ta tự hỏi: Nếu đem ra công khai vụ này, thì liệu đảng sẽ có
nguy cơ bị kết tội gây chiến tranh giết hàng triệu người không? Và còn
bao nhiêu hệ lụy khác nữa? Và như vậy cái công “chống Mỹ cứu nước” sẽ
trở thành tội phạm chiến tranh?
Trong bối cảnh đó, vụ án xét lại chống đảng trở thành quan trọng và
do đó vai trò của người tiên phong đưa tư tưởng xét lại vào Việt Nam như
HMC cũng trở nên quan trọng không kém.
Khi bức thư ngỏ của HMC được đăng trên tờ Diễn Ðàn ở Paris, một cán
bộ (Lê Xuân Tá) đã lợi dụng lúc công tác ở Liên Xô lên tiếng góp ý thêm
về vụ án. Ông Tá cũng nhắc lại thái độ và hành động của HMC trong thời
gian làm viện trưởng viện Triết Học ở Hà-nội và tỏ ý ca ngợi, tán đồng.
Ngoài ra ông cũng nhắc đến các ông Dương Bạch Mai và Bùi Công Trừng là
hai nhà trí thức miền Nam (đều là ủy viên trung ương đảng) chống Mao,
cùng một lập trường với HMC. Ông Tá đã nhắc lại câu nói của HMC trả lời
cấp trên, khi ông này khuyên “nên “régler” bớt cái lập trường
“prosovietique” đi để giữ đoàn kết”. Ông Chính bốp chát ngay: “Là thằng
ngu thì không nói làm gì. Nhưng nếu là thằng trí thức mà không đủ can
đảm bảo vệ chân lý, thì cái đầu của nó còn dùng để làm gì nữa”. Nếu đa
số trí thức trong nước dám nói và làm theo chân lý thì có lẽ chế độ cộng
sản đã chết từ lâu ở Việt Nam rồi.
Vũ Thư Hiên thì chê Hoàng Minh Chính vẫn còn “thể hiện một niềm tin
lỗi thời ở đảng”, mặc dầu, như Vũ Thư Hiên viết, “Ban lãnh đạo căm ghét
anh”. (6)
Nguyễn Ngọc Lan (NNL) trong một cuộc phỏng vấn dành cho đài Phát
thanh RFI (Pháp Quốc Tế) đã nói về việc Hoàng Minh Chính bị đem ra xử
tại tòa ngày 08/11/1995 đại ý, theo báo Sai Gòn giải phóng, mục đích của
Hà Nội là muốn nghiêm trị Hoàng Minh Chính và Ðỗ Trung Hiếu về tội lợi
dụng tự do dân chủ. NNL châm biếm rằng: “Cứ hễ cái gì được gọi là lợi
dụng thì nhắm mắt cũng thấy rõ là thứ ấy không hề có hay thiếu lắm.”
Ðể hiểu thêm về nguyên do và hậu quả của vụ án XLCÐ, tưởng cũng nên
lưu ý đến lời HMC tiết lộ với nhà báo Bader rằng ông Hồ cũng tán thành
đường lối “xét lại”, nhưng thuộc thiểu số. Ðồng thời thử đặt vụ án vào
bối cảnh chung lịch sử cả nước lúc ấy. Tại miền Nam từ đầu năm 1963 có
rất nhiều tin đồn về cuộc gặp gỡ giữa ông Ngô Ðình Nhu, cố vấn chính trị
của tổng thống Diệm, với Phạm Hùng phái viên của chính quyền Hà-nội tại
miền Nam. Ðó là chưa kể những cuộc tiếp xúc công khai giữa ông Nhu và
trưởng đoàn đại biểu Ba Lan trong Ủy Hội Quốc Tế Kiểm Soát Ðình Chiến.
Nhiều nhà báo và sử gia Mỹ còn viết rằng lúc ấy tổng thống Diệm có mật
lệnh cho các tướng Huỳnh Văn Cao, Bùi Ðình Ðạm tránh những cuộc giao
tranh có nguy cơ gây tổn thất nhân mạng. (Họ lên án tổng thống Diệm
không muốn chống cộng, chỉ muốn bảo vệ quyền hành.) Ngoài ra cũng nên
nhớ lại là tháng 7 năm 1954 trong bữa tiệc ở Paris do phái đoàn Trung
Cộng khoản đãi, thủ tướng Trung Cộng Chu An Lai đã làm ông Phạm Văn Ðồng
và nhân viên phái đoàn Bắc Việt ngạc nhiên và bất bình, khi ông trực
tiếp, công khai ngỏ ý với ông Ngô Ðình Luyện em ông Diệm (ít ai có thể
ngờ là cũng được mời dự tiệc), mong muốn có đại diện của Saigon ở Bắc
Kinh.
Ðặt tất cả những sự việc kể trên chung lại với nhau, rồi lại đặt
chúng bên cạnh bối cảnh của nghị quyết số 9 vào cuối 1963, đầu 1964,
nghĩa là chỉ hơn một tháng sau khi tổng thống Diệm bị hạ, người ta thấy
hiện lên một giả thuyết khá hấp dẫn: Nếu Mỹ đừng nóng lòng diệt cộng,
nếu một số chính khách và nhà sư miền Nam không quá háo hức với một nền
dân chủ kiểu Mỹ, tìm cách lật tổng thống Diệm, thì có lẽ Trung Quốc, mặc
dù muốn tranh quyền với Liên Xô, cũng chưa chắc đã bắt ép đàn em Bắc
Việt phải dùng võ lực cố đánh chiếm miền Nam. Nhưng dù hấp dẫn, đó cũng
chỉ là giả thuyết đặt trên cái chữ “nếu” không có trong lịch sử.
Ðiều sau đây thì có cơ sở hơn: Một số trí thức và văn nghệ sĩ cộng
sản phản tỉnh bênh ông Hồ. Bảo ông ta ôn hòa, tình cảm, yêu nước, mặc dù
có khuyết điểm và có trách nhiệm trong nhiều tội ác, nhưng chỉ vì ông
không cương quyết, chứ thực tâm ông không xấu. Ðọc hết soạn phẩm này,
độc giả sẽ thấy những điều những tác giả đó nói đáng tin đến mức độ nào.
Có một điều chúng tôi thấy nên nói trước về đại cương: Cứ cho rằng
những người bênh ông Hồ có lý đi. Nguyên một việc ông đem chủ nghĩa Mác
Lê-nin vào Việt Nam, lập nên cái đảng chuyên chính vô sản, chuyên gây
thù hằn giai cấp, lấy bạo lực làm phương tiện tiêu trừ các giai cấp
khác, các đảng quốc gia khác, cũng đủ là một tội lớn rồi. Cứ cho là ông
chỉ là một phù thủy non tay không sai khiến được âm binh, để đến nỗi bị
âm binh khống chế, thì nguyên cái tội phù thủy đã nặng lắm rồi. Bao lâu
những người tự cho mình thương dân, yêu nước, bên này cũng như bên kia,
còn bị lúng túng về tình cảm với ông Hồ, bao lâu cái xác ông còn được
tôn thờ ở công trường Ba Ðình, trong khi nhiều nhà yêu nước khác còn nằm
co ro, nhục nhã ở những bãi tha ma hẻo lánh, thì nhân dân ta còn khổ.
Minh Võ
____________________________
(1) Cũng có người nói ông sinh năm 1922. Nam Định cũng là quê của các
cán bộ cộng sản cao cấp khác như Trường Chinh, 3 anh em Lê Ðức Thọ,
Nguyễn Cơ Thạch, Trần Xuân Bách. Và một số văn thi sĩ nổi tiếng như Tú
Xương, Nguyễn Bính, Vũ Hoàng Chương, Khái Hưng, Trần Dần, Trần Mạnh Hảo,
Vũ Thư Hiên và hai nhạc sĩ thiên tài Ðặng Thế Phong và Văn Cao.
(2) Sở dĩ Albany đứng về phe Mao chống Khrutshchev vì ông này đã định lật Hodja, lãnh tụ An-ba-ny mà không thành.
(3) Cho đến nay vẫn không có ai biết con số chính xác nạn nhân của vụ
án này, cũng như con số nạn nhân trong vụ CCRÐ. Nhưng nhiều người ước
lượng khoảng 200. Chính HMC thì nói “nhiều chục, nếu không nói là cả
trăm.”
(4) 81 trong số 86 đảng đã tham dự đại hội các đảng cộng sản và công
nhân thế giới tại Moscow năm 1960, do Khrutshchev triệu tập.
(5) Cuộc phỏng vấn dành cho nhà báo Balan Jacek Hugo Bader đã được đăng tải trên tập san Gazeta wyborza ngày 21-4-1995..
(6) “Ðêm giữa ban ngày”, Vũ Thư Hiên, nxb Văn Nghệ, California, 1997, trang 295.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét